در این بخش ، انواع پاورپوینت های مرتبط با رشته کتابداری قدیم که امروز با نام “علم اطلاعات و دانش شناسی” شناخته می شود وجود دارد.
پاورپوینت هایی که بر اساس دروس و کتب اصلی و یا و مرتبط با این رشته، تهیه و تنظیم شده اند.
همچنین پیشنهاد میکنیم ، مطالعه ی این مقاله را از دست ندهید
این محتوی شامل معرفی کامل و همراه با جزئیات مربوط به رشته کتابداری و اطلاع رسانی – علم اطلاعات و دانش شناسی
تغییراتی که در آن رخ داده ، از جمله تغییر نام ، تغییر مفاد دروس قابل تدریس در گرایش های مختلف آن و سایر موراد.
به مزایا ، بازار کار و سایر ویژگی های آن پرداخته ایم.
با بیان تحقیق میدانی از عضو هیئت علمی گروه آن رشته در دانشگاه اصفهان ، اطلاعات جامع و کاملی را برای شما گرد آورده ایم.
بنابرانی پیشنهاد میکنیم با مطالعه ی این مقاله همراه ما باشد.
.
معرفی رشته کتابداری و اطلاع رسانی
معرفي رشته
پيشرفت هاي سريع علمي و افزايش ميزان انتشارات مکتوب و غير مکتوب فرايند دستيابي به اطلاعات را پيچيده و مشکل کرده است. ضرورت برخورد علمي و فني مناسب با رشد روز افزون انتشارات براي ذخيره و بازيابي اطلاعات به منظور تسريع و افزايش دسترس پذيري آن براي همه کاربران در سطوح مختلف جامعه اهميت رشته کتابداري و اطلاع رساني را افزون کرده است.
.
مراکز اطلاع رساني در زمينه هاي مختلف موضوعي و تخصصي، اطلاعات مورد نياز پژوهندگان را گردآوري، تجزيه و تحليل و آماده استفاده مي کنند. کتابخانه هاي دانشگاهـــي به عنوان پشتيبان برنامه هاي آموزشـــي و پژوهشــــي مراکز آموزش عالي، کتابخانه هاي آموزشگاهي به عنوان تقويت کننده برنامه هاي درسي و کتابخانه هاي عمومي در جهت افزايش فرهنگ و دانش عمومي خدمات و منابع لازم را فراهم مي آورند. ايجاد، تجهيز، و اداره کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتي، و ارائه خدمات بهتر آنان ضرورت آموزش متخصصان اين رشته را بيشتر نمايان مي سازد.
توانایی های دانش آموختگان
دانش آموختگان اين گروه ضمن آشنايي با مباني نظري کتابداري و اطلاع رساني از توانايي هاي زير برخوردار مي شوند:
*انجام امور تخصصي، فني و خدماتي کتابخانه ها و مراکز اطلاع رساني
*نظارت بر فعاليت ها و رفع اشکالات فني و تخصصي
*برنامه ريزي و اداره انواع کتابخانه ها و مراکز اطلاع رساني
*اجراي امور پژوهشي در مسائل کتابداري و اطلاع رساني
كتابخانه های عمومی ایران
كشور ایران با جمعیت حدود 70 میلیون كه 48 میلیون نفر از آنها باسواد هستند، كمتر از 1500 كتابخانه عمومی دارد كه تعداد كتاب بهترین و بزرگترین آنها به زحمت به 500 هزار جلد می رسد. این در حالی است كه كشور همسایه ما، آذربایجان، با جمعیت حدود 60 درصد جمعیت ایران 000/10 كتابخانه دارد و در كشورهای پیشرفته یك كتابخانه برای شروع كار باید 600 تا 700 هزار جلد كتاب داشته باشد.
البته در كشور ما جمعیت استفاده كننده از همین حداقل امكانات نیز بسیار اندك است و كتابخانه ها در ایران فعالیت چشمگیری ندارند. در واقع كشور ما با این كه زمانی مهدتمدن و دانش بوده و بزرگترین كتابخانه های عالم و نفیس ترین كتب را داشته است اكنون در زمینه كتاب و كتابخوانی دچار فقر فرهنگی است و كتابخانه ها، مراكزی ساكن و ساكت هستند كه فقط در دوران امتحانات دانش آموزان یا دانشجویان، قرائت خانه آنها شلوغ می شود.
علل نبود كتابداران متخصص
بدون شك یكی از علل اصلی این مشكل، نبود كتابداران متخصص و علاقمند در كتابخانه های كشور است. كارشناسانی آگاه، باتجربه و تحصیل كرده كه توانایی ارزیابی نیازهای كتابخانه واحد مطبوع خود را داشته باشند و در جریان انتشار كتابهای جدید و خرید كتابهای مناسب قرار گیرند. این افراد باید قادر به سازماندهی منابع بوده، با فهرست نویسی مناسب امكان دست یابی مراجعه كننده به كتابهای مورد نظر را فراهم آورند و افراد خاص مانند معلولان، نابینایان و سالمندان نیز بتوانند از امكانات موجود در كتابخانه بخوبی استفاده كنند و در نهایت باید وضعیتی فراهم آید كه احساس نیاز برای مراجعه افراد به كتابخانه ایجاد شود. هدف رشته كتابداری و اطلاع رسانی كه در دانشگاهها و مراكز آموزش عالی كشور ما ارائه می شود، تربیت همین دسته از متخصصان است.
كتابخانه
كتابخانه به منزله نهادی اجتماعی در نظر گرفته می شود كه از پنج قسمت تشكیل شده است. این پنج بخش عبارتند از : 1- بخش انتخاب و تهیه منابع كه باید با نیاز مراجعه كننده و امكانات منطقه ای هماهنگ باشد2- بخش فهرست نویسی برای استفاده بهینه مراجعه كننده از منابع موجود در كتابخانه3- بخش امانت 4- بخش مرجع5- بخش حفظ و نگهداری منابع.
تعریف كتابداری
در این میان، كتابداری مجموعه فعالیت هایی است كه فردی به عنوان كتابدار و شبكه ای به عنوان كتابداری انجام می دهد تا فرآورده هایش یعنی كتاب، نشریه، مجله فیلم، صفحه موسیقی و دیسك های كامپیوتری به دست مراجعه كننده برسد. به عبارتی كتابداری حلقه واسط بین بازار مصرف اطلاعات و تولید اطلاعات است.
كتاب دارای دو معنی است: یكی معنای محدود و دامنه ای بسته كه همان اوراق مكتوب به هم پیوسته و جلد شده است و اصطلاحاً به آن ?صورت گوتنبرگی كتاب? می گویند، و دیگری معنای گسترده آن است، كه به هر اثری كه به گونه ای ثبت و ضبط شده باشد گفته می شود. از این دیدگاه، نوار صفحه، لوح فشرده و حتی آنچه در اینترنت قابل دسترسی است “كتاب” تلقی می شود.
پسوند “داری” در كتابداری یعنی چه ؟
پسوند “داری” در كتابداری نیز به معنای اداره كردن و مدیریت كردن كتاب در همان معنای گسترده آن است. بنابراین كتابداری به سامان دادن كتاب می پردازد. اما این سامان دادن كتاب به چه معنا است؟ باید گفت كه هیچ اثری با این هدف تهیه و تدوین نمی شود كه به همان صورت منفعل و ایستا باقی بماند. بلكه هدف آن است كه دانش و اطلاعی را به دیگران انتقال دهد. در این میان، سامان دادن كتاب به معنای آماده كردن آن برای دستیابی آسان و سریع می باشد.
كتابداری دارای دو عنصر اساسی “كتاب” (با همان معنای وسیع) و دیگری “انسان” (به عنوان موجودی خواننده یا داننده كار) است و رشته كتابداری هموار كردن مسیر ارتباط میان دو عنصر كتاب و استفاده كننده از كتاب می باشد. برای آن كه بتوانیم این ارتباط را امكان پذیر كنیم، باید چگونگی پیوند میان آن دو را نیز بیاموزیم.
تمام دروس پایه و اختصاصی در رشته كتابداری
تمام دروس پایه و اختصاصی در رشته كتابداری (خصوصاً دوره كارشناسی) بر اساس همین سه وظیفه تدوین شده است. یعنی دانشجوی این رشته منابع و متون را می شناسد، از ویژگی انواع مواد انتشار یافته آگاه می گردد، محتوای آنها و چگونگی تبدیل اندیشه های موجود در ذهن نویسنده به پدیده ای عینی و قابل شناسایی را درك می كند و قابلیت ها و توانایی های رسانه های گوناگون از قبیل كتاب (به معنای محدود)، مجله، روزنامه، نوار، لوح فشرده، اینترنت و مانند آنها را درمی یابد.
از سوی دیگر دروسی نیز در برنامه این رشته هست كه برای شناخت انسان، چگونگی شكل گیری دانش و معرفت افراد در ذهن آنان، تاثیر محیط، فرهنگ و جامعه، برداشته ها و باورهای آنان قابل استفاده باشد باید مراجعان را به درستی بشناسیم، با محیط فرهنگی آنها آشنا باشیم و نیازهای اطلاعاتی آنها را تشخیص دهیم.
فرآیند ارتباط
البته دانستن ویژگی های كتاب و خواننده به تنهایی برای انجام وظیفه كتابدار كفایت نمی كند. برای این كار لازم است با فرآیند ارتباط آگاه باشیم و بدانیم در چه شرایطی ارتباط آسان می شود و تحت چه شرایطی دچار اختلال می گردد. پس لازم است كه با حوزه ارتباطات نیز كم و بیش آشنا باشیم. به همین دلیل سه ضلع مثلث، كتاب، خواننده و ارتباط طی سالیان موضوع مطالعه پژوهش علاقمندان بوده، آثاری كه از این مطالعات برجای مانده، دستمایه مناسبی برای برنامه های درسی رشته كتابداری است.
عوامل پیشرفت مسلمانان
به جرات می توان گفت كه از جمله عوامل پیشرفت مسلمانان در سده های اولیه در زمینه های علمی و فرهنگی، به توجه آنان به كتاب و كتابخانه ارتباط داشته است. چرا كه همواره جمع آوری كتب سودمند و مفید و به عبارت دیگر كتابخانه های عظیم، نشانه ترقی و پیشرفت یك ملت و جلوه واقعی توجه آنها به علم و دانش است. اما امروزه با وجود آن كه ما در عصر ارتباطات و خانواده جهانی به سر می بریم، توجه لازم به كتابخانه ها كه مركز اصلی اطلاع رسانی هستند، نمی شود و نقش مهم و با ارزش كتابخانه را در حد مخزن كتاب، و كتابدار را در حد امانت دهنده كتاب پایین آورده ایم. هدف رشته كتابداری این است كه كتابخانه ها جایگاه واقعی خود را به دست آورده، باعث رشد فرهنگی جامعه شوند.
گرایش های رشته كتابداری در مقطع كارشناسی
گفتنی است كه رشته كتابداری در مقطع كارشناسی دارای دو گرایش “علوم انسانی” و “علوم پایه” است كه دانشجویان گرایش علوم انسانی دروسی در زمینه مبانی علم حقوق، جغرافیای شهری، اقتصاد، تاریخ ادیان و مدیریت مطالعه می كنند و دانشجویان گرایش علوم پایه در زمینه ریاضیات، فیزیك، شیمی، آمار، زمین شناسی و فیزیولوژی اطلاعات پایه را به دست می آورند.
توانمندی ها و ویژگی های لازم
شغل كتابداری در كشور ما به عنوان یك شغل كم زحمت و بی دردسر شناخته می شود. زیرا در ذهن بسیاری از افراد، تصور یك كتابدار مساوی است با فردی كه بیشتر ساعت كار خود را به استراحت یا گفتگو با دوستان و همكاران می گذارند و گاه نیز كتابی را به مراجعه كنندگان امانت می دهد و نام آن را در دفتری ثبت می كند. اما حقیقت امر این است كه یك كتابدار متخصص و علاقمند در ساعات كار، فردی فعال و پویا است و تمامی وقت او صرف مطالعه، تحقیق و برقراری ارتباطی سازنده با مراجعه كنندگان می شود. به همین دلیل دانشجوی این رشته باید خود را برای كاری پر از فعالیت و تحقیق جهت كسب دانش بیشتر آماده سازد.
دامنه مطالعات
رشته كتابداری با دانش اندوزی سر و كار دارد. بنابراین هر فردی كه دامنه مطالعات او گسترده تر باشد، قابلیت پیشرفت بیشتری در این رشته دارد، فردی كه از همه كس و همه چیز بیاموزد و آموخته ها را در كار خود به كار برد. زیرا قناعت به دانسته های موجود و خود را بی نیاز از ارتقاء و بهبود دانش و معرفت دانستن، آفتی خطرزا برای رشته كتابداری است.
ویژگی عمده دانشجویان کتابداری
فراگیری آهسته و پیوسته و شكیبایی و بردباری در برخورد با اطرافیان و پرسش كنندگان نیز دو ویژگی عمده است كه دانشجویان این رشته باید در خود بپرورانند و باید بتوانند با مردم ارتباط برقرار كنند. همچنین اصرار بر تحمیل نظرات خود به دیگران و خودداری از شنیدن و تحلیل كردن آراء آنان، كتابدار را به تدریج در چارچوب بسته بدون روزنه ای محبوس می كند و سبب می شود كه نه دیگران تاب تحمل او را داشته باشند و نه او بتواند دیگران را تحمل كند. پس سعه صدر، بردباری، عطش دانستن و فهمیدن، تلاش برای ارتباط سازنده با دیگران از جمله ویژگی های كسی است كه مایل است به عرصه كتابداری راه یابد و در مسئولیت های شغلی خود نیز كامیاب باشد.
چه رشته هایی از دبیرستان می توانند به کتابداری بروند ؟
این رشته از بین داوطلبان هر سه گروه آزمایشی ریاضی و فنی، علوم تجربی و علوم انسانی دانشجو می پذیرد.
آینده شغلی و بازار كار رشته کتابداری و اطلاع رسانی – علم اطلاعات و دانش شناسی
با توجه به پیشرفت سریع جوامع انسانی و افزایش میزان انتشارات در زمینه های مختلف دانش بشری، ایجاد و گسترش كتابخانه ها امری الزامی است. از این رو كتابداری یكی از رشته هایی است كه چشم انداز فرصت های شغلی آن بسیار روشن است. كتابخانه های عمومی در سراسر كشور و كتابخانه های مدارس مقاطع مختلف هنوز چشم به راه كتابدارانی است كه دوره های دانشگاهی را طی كرده باشند. بخش اعظم فرصت های شغلی كتابخانه های دانشگاهی و تخصصی و مراكز اطلاع رسانی نیز هنوز آماده پذیرش فارغ التحصیلان این رشته است.
در نبود فارغ التحصیلان این رشته، كارشناسان رشته های دیگر مسوولیت ها و پست ها را برعهده گرفته اند. علاوه بر آن، كتابخانه ها هر چه وسیع تر شوند و مجموعه های آنها هر چه گسترده تر و پیچیده تر گردد، تعداد كتابداران شاغل در آنها نیز افزایش می یابد و این همه سبب می شود كه فارغ التحصیلان این رشته كمتر دغدغه یافتن شغل داشته باشند. برنامه های درسی این رشته نیز به گونه ای است كه قابلیت دانشجویان را برای قبول مسؤولیت در كتابخانه های مختلف و مراكز اطلاع رسانی گوناگون فراهم می آورد.
البته باید به این نكته نیز توجه داشت كه مراكز و كتابخانه هایی كه در صدد استخدام فارغ التحصیلان هستند، افراد شایسته تر را ترجیح می دهند و این بر دانشجویان است كه از آغاز ورود به رشته، به خودسازی و گسترش دانش و عمق بخشیدن به مهارت های خود بپردازند و از این طریق چشم انداز شغلی خود را پیشاپیش ترسیم نمایند.
درس های پایه رشته کتابداری و اطلاع رسانی – علم اطلاعات و دانش شناسی
روانشناسی اجتماعی ،روانشناسی عمومی،تاریخ تمدن،مبانی جامعه شناسی،تاریخ ادبیات ایران،تاریخ ادبیات جهان،تاریخ عمومی فلسفه،متون اختصاصی انگلیسی 1 و 2 ،متون اختصاصی فرانسه 1 و 2
درس های اصلی رشته کتابداری و اطلاع رسانی – علم اطلاعات و دانش شناسی
كتابخانه و كتابداری ،مجموعه سازی 1 و 2 ،سازماندهی مواد 1 و 2 و 3 و 4 ،مرجع شناسی عمومی (فارسی و عربی) ،ساختمان و تجهیزات كتابخانه ،مواد سمعی و بصری , مواد خدمات كتابخانه برای بزرگسالان نوسواد ،مواد خدمات كتابخانه برای كودكان و نوجوانان،ماشین نویسی فارسی ،ماشین نویسی لاتین ،اداره كتابخانه ،مرجع شناسی عمومی (لاتین)، اصول كار مرجع ،گزارش نویسی،كارآموزی 1 و 2 و 3 و 4
دروس تخصصی گرایش علوم انسانی و اجتماعی
آمار و احتمالات مقدماتی ،مبانی كامپیوتر و برنامه نویسی، مبانی سازمان و مدیریت، مبانی علم حقوق، مبانی تاریخ اجتماعی ایران ،جغرافیای شهری و روستاشناسی ،كلیات علم اقتصاد، روانشناسی كودك و نوجوان ،تاریخ ادیان، آشنایی با بانكهای اطلاعاتی
دروس تخصصی گرایش علوم پایه
تاریخ علوم ،زمین شناسی،ریاضیات عمومی،فیزیك عمومی،شیمی عمومی،آمار و احتمالات،فیزیولوژی عمومی،آشنایی با بانك های اطلاعات علوم پایه،مبانی كامپیوتر و برنامه نویسی،برنامه نویسی كاربردی
همه چیز در مورد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی
علم اطلاعات و دانش شناسی نامی است که به جای کتابداری پیشنهاد شده و این رشته را تغییر داده است. داوطلبان کنکور سراسری شاید کمتر به این رشته توجه کنند چراکه گمان دارند علم خاصی به آنها یاد داده نمیشود اما اگر بدانند در سرفصلهای جدید قرار است به آنها مباحثی همچون برنامهنویسی کامپیوتر آموزش داده شود و برای ورود به صنایع آماده شوند، شاید در عقیده خود تجدیدنظر کنند.
تغییرات رشته کتابداری
به گزارش خبرنگار سرویس علمی آموزشی منطقه اصفهان، زمان زیادی نیست که رشته کتابداری وارد ایران شده اما در این مدت کوتاه با تغییرات عمدهای مواجه شده است. از تغییرات مداوم سرفصلها گرفته تا تغییر نام رشته به درخواست کتابداران. اما با وجود تغییر نام در دو سال گذشته هنوز نام “علم اطلاعات و دانش شناسی” میان دانشگاهیان و حتی دانشجویان این رشته جا نیفتاده و نام کتابداری که این رشته را به امانت کتاب در کتابخانهها تقلیل میدهد، همچنان برقرار است.
اعتراضات جامعه کتابداری
به دنبال اعتراضات جامعه کتابداری از نام این رشته که بازگوی ماهیت رشته نیست، نامهای مختلفی برای آن پیشنهاد داده شد. از این میان نام “مهندسی ناوبری اطلاعات” در بین کتابدارها مورد استقبال قرار گرفت، اما به طور رسمی پذیرفته و تصویب نشد. این رشته در حوزه تولید و اشاعه اطلاعات از فناوریهای جدید از جمله کامپیوتر بیش از مهندسیها استفاده میکند؛ ازاین رو گروهی از کتابدارها و دانشجویان نام مناسب برای این رشته را “مهندسی ناوبری اطلاعات” دانستند. درحالیکه کامپیوتر و فناوریهای جدید ابزاری در دست کتابداران برای ارایه بهتر خدمات است و کتابداران دخالتی در این فناوریها ندارند. متخصصان این رشته چیزی را مهندسی نمیکنند، بلکه این رشته بیشتر یک رشته خدماتی است. بنابراین نامی که انتخاب میشد باید فعالیتهای این رشته را بیان میکرد و دلایل منطقی برای نام “مهندسی ناوبری اطلاعات” به اندازه کافی راضی کننده نبود. سرانجام نام جدید با عنوان علم اطلاعات و دانش شناسی در تاریخ 19 شهریور 1391 تصویب شد.
مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی
عاصفه عاصمی -مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان- با بیان اینکه تغییرات در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در کاربرد فناوری و به کارگیری تکنولوژیهای نوین در کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی صورت گرفت به خبرنگار ایسنا گفت: با توجه به تکنولوژی روز در محتوای درسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی تغییراتی ایجاد شد، اما این رشته رسالت قبلی خود را دارد و تنها توسعه یافته است. این توسعه در رابطه با به کارگیری فناوریهای نوین، علوم و مهارتهایی در زمینه مدیریت دانش، مدیریت اطلاعات، کار با منابع اطلاعاتی، مخازن داده، دادههای علمی و معماری دادهها انجام گرفته است. با توجه به تغییر محتوای درسی با نظرسنجی صورت گرفته نام علم اطلاعات و دانش شناسی که وسیعتر از کتابداری است برای این رشته انتخاب شد.
وی با بیان اینکه “مهندسی دانش و اطلاعات” جوکی بود که بین کتابدارها مطرح شد اما پایه و اساسی ندارد، اضافه کرد: نکته مهم ترویج فرهنگ استفاده از اطلاعات و منابع اطلاعاتی و علمی در جامعه است و مسوولان باید به این نکته توجه و بیشتر بر روی آن سرمایهگذاری کنند.
گرایش مدیریت دانش
وی با اشاره به گرایشهای علم اطلاعات و دانش شناسی به گرایش مدیریت دانش پرداخت و گفت: شرکتها در برهههای گوناگون تعدیل نیرو دارند و این امر موجب از دست دادن مقدار زیادی از اطلاعات و تجربیات کارکنان قبلی میشود، بنابراین میتوان با ضروری دانستن مدیریت دانش در سازمانها، شرکتها و کمپانیهای خصوصی و تربیت نیروی متخصص در این حوزه مشکلات مربوط به از دست رفتن دانشها را رفع کرد.
این استاد دانشگاه اصفهان با اشاره به تخصصهایی که دانشجویان دکتری در این رشته کسب میکنند، خاطرنشان میکند: در مقطع دکتری علومی که در حوزه رشته کتابداری قرار میگیرد توسعه یافته و در حوزههایی مانند بازیابی داده، تخصص لازم به دانشجویان آموزش داده میشود. این دانشجویان باید بتوانند با متخصصان نرم افزار و سختافزار همکاری کنند و بانکهای اطلاعاتی مناسب طراحی و پیادهسازی کنند.
مشاور
مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه در حال حاضر فارغالتحصیلان علم اطلاعات و دانش شناسی به شکلهای مختلف به عنوان مشاور کار میکنند، گفت: پست سازمانی مشخصی برای فارغالتحصیلان این رشته وجود ندارد، اما تقریباً تمام فارغالتحصیلان دکتری این رشته در پستهای دانشگاهی جذب بازار کار میشوند.
عاصمی با اشاره به تغییرات اساسی که نیاز است در این رشته در کشور ایجاد شود، تصریح کرد: در تمام سازمانها و ارگانها ایجاد پستهای جدید سازمانی و مشاغل متناسب با تخصص نیروهایی که در دانشگاهها در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی تربیت میشوند نیاز است تا نهادها از مهارت و علم متخصصان این رشته استفاده کنند.
چرا کتابداری برای داوطلبان کنکور جذابیت چندانی ندارد ؟
رشته کتابداری برای داوطلبان کنکور جذابیت چندانی ندارد و شاید جزء آخرین انتخابات داوطلبان کنکور است. این تصور تا حدی ناشی از نام رشته است. درحالیکه پشت این نام مهارتهای متعددی برای دانشجویان این رشته تعریف شده است. ناشناخته بودن این رشته تا حدودی از مزایای این رشته هم محسوب میشود تا جایی که سرریز دانشجویان در این رشته دیده نمیشود و از خطر اشباع در امان مانده است.
باران شایگان یکی از دانشجویان رشته کتابداری با بیان اینکه این رشته امکانات بسیاری برای دانشجو فراهم میکند، گفت: در ترمهای اول کارشناسی به دلیل یکنواختی درسها این رشته برایم خستهکننده شده بود، اما ترمهای بعد و اکنون در دوره کارشناسی ارشد به دلیل گستردگی و ارتباط کتابداری با رشتههای مختلف دیگر از جمله روانشناسی، فلسفه، برنامهنویسی و کامپیوتر جذابتر شده است.
وی با بیان اینکه دوره کارآموزی کارشناسی مرتبط با کتابداری سنتی و آشنایی با ردهبندی کتابها بود، تصریح کرد: آنچه مردم در تصور خود برای کتابداری قائلند با چیزی که در دوره کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی تدریس میشود بسیار متفاوت است. مردم فکر میکنند تدریس کتابدار بودن انجام میگیرد درحالیکه دروس کاملاً متفاوتی در این مقطع ارایه میشود.
مزایای رشته علم اطلاعات و دانش شناسی ( کتابداری )
این دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی با بیان اینکه مزایای این رشته بیشتر از معایبش است، اضافه کرد: علاقه به رشته کتابداری را مدیون اساتید خوب و موفق این رشته هستم. نیمه خالی لیوان کتابداری را تا زمانی میدیدم که اطرافیان میگفتند تنها کاری که از این رشته برمیآید کار در کتابخانهها و امانت دادن کتابهاست و چیزی در این رشته یاد نمیگیرید. در صورتی که در دوره کارشناسی بیشتر از همه رشتهها شش واحد زبان تخصصی و عمومی گذراندیم.
شایگان ادامه داد: اسم جدید رشته جا نیفتاده است. تمسخر اطرافیان نسبت به رشته تحصیلیام باعث ناراحتی است، اما از طرفی هم میدانم که مردم در هر صورت اگر بهترین هم باشی ایراد میگیرند.
بزرگترین مشکلات رشته کتابداری
وی اضافه کرد: البته نمیشود نیمه خالی لیوان را ندید و این رشته معایبی هم دارد. از جمله بزرگترین مشکلات، نام این رشته است که دانشجو را نسبت به رشته بیعلاقه و سرد میکند. اما این رشته از نظر فرصت شغلی گسترده و متنوع است. علاوه بر کار در کتابخانهها، برنامهنویسی، انجام پروژههای نهادهای مختلف، شرکتهای دانشبنیان و مراکز اطلاعرسانی شرکتها از دیگر فرصتهای شغلی این رشته است. همچنین کسانی را سراغ دارم که با مدرک رشته کتابداری در آرشیو صدا و سیما مشغول به کار هستند و اگر شرایط جامعه و تخصص گرایی بهتر شود، تمام دانشجویان این رشته میتوانند وارد بازار کار شوند.
نام علم اطلاعات و دانش شناسی بیانگر ماهیت این رشته نیست
آموزش موارد درسی مختلف همچون برنامهنویسی موجب شده تا ایراداتی به سرفصلها گرفته شود و از جمله اینکه ماهیت رشته را از هدف آن جدا کند. با این حال دانشجویان از یاد گرفتن مهارتهایی که برای آینده شغلی آنها مناسب است خرسندند. علاوه بر این تغییر 70 درصد سرفصلهای این رشته نیز همچنان نیازهای لازم برای پوشش کامل اسم آن را تأمین نمیکند و بنابراین تغییرات بیشتر و افزودن مهارتهای دیگر نیز به آن ضروری است.
اهداف این رشته
علی منصوری- عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان- گفت: علم اطلاعات و دانش شناسی هم بیانگر ماهیت این رشته نیست و تنها بخشی از اهداف این رشته را پوشش میدهد و حتی گاهی با طرح درسهای انتخاب شده در تضاد است. علم اطلاعات و دانش شناسی میتواند در هر مکانی تولید، اشاعه و سازماندهی شود، در صورتی که هنوز در طرح درسها و دوره کارآموزی فقط کتابخانه مرجع است. همچنین مفهوم دانش شناسی فقط یک درس به نام مدیریت دانش در کارشناسی را پوشش میدهد. همچنین این نام با حدود 30 درصد از درسهای کتابداری مانند اخلاق کتابداری، کتابخانه و توسعه پایدار و… مرتبط نیست.
طرح درسهای رشته
وی اضافه کرد: طرح درسهایی که برای این رشته انتخاب شده به سمت کامپیوتر رفته است. دانشجوی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی باید واحدهای برنامهنویسی، نرم افزار، سختافزار، شبکه، سیستمعامل و … را بگذراند. این دانشجویان در برزخ گیر کردهاند. قسمتی از طرح درسها کتابداری سنتی است و بخش دیگر مرتبط با کامپیوتر است.
عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه در علم اطلاعات هر چیزی در هر جای ممکن که به من آگاهی بدهد در گستره این تعریف قرار میگیرد، توضیح داد: باید پرسید آیا چنین مهارت و شرایطی برای دانشجو در این رشته فراهم میشود؟ با این تعریف کتابخانه فقط بخش کوچکی از اطلاعات را شامل میشود. وقتی دانشجو وارد این رشته میشود فقط یک مرکز اطلاعات میشناسد و آن کتابخانه است. همچنین در بخش دوم این نام یعنی “دانش شناسی” دانش به معنای تجربه به علاوه اطلاعات قبلی است؛ آیا دانشجوی کارشناسی کتابداری میداند که این فرایند چگونه و کجا ایجاد میشود؟
کتابدار برنامهنویس نیست
منصوری ادامه داد: فرایند ایجاد اطلاعات مرتبط با این نام در دوره کارآموزی باید به دانشجو آموخته شود، در صورتی که در دانشگاههای کشور همه دانشجویان باید برای کارآموزی به کتابخانهها بروند و کتابخانه تنها گزینه موجود است. همچنین در طرح درسها هم گستردگی وجود ندارد و باید تغییر کنند. سرفصلهای امسال حدود 70 درصد تغییر کرده است. در آخرین تغییر طرح درسها به سمت کامپیوتر رفته است درصورتیکه در هیچ جای دنیا کتابدار، برنامهنویس نیست. من با یادگیری کامپیوتر و برنامهنویسی مخالف نیستم و دانشجویان را به فراگیری این مهارتها تشویق میکنم، اما اساس رشته کتابداری برنامهنویسی نیست. اگر قرار است کتابدار در امر برنامهنویسی مشارکت کند باید به عنوان کتابدار طراح برنامه باشد و قالب را ارایه دهد و برنامهنویس آن دستورالعمل را بنویسد.
وی با اشاره به درسهایی مانند اخلاق حرفهای در کتابخانهها افزود: در این درس فقط کتابخانه مد نظر است، زیرا در کتابداری سنتی منبع اطلاعاتی دیگری وجود نداشت. این رشته تغییر کرده و گسترده شده است، اما همچنان برخی درسها در چارچوب کتابخانهها تعریف میشوند.
علل نگاه منفی مردم به رشته کتابداری
وی با اشاره به نگاه منفی مردم به کتابداری، تشریح کرد: این نگاه منفی نتیجه نوع خدماتی است که این رشته ارایه میدهد. همچنین سابقه تاریخی کتابداری است، زیرا زمان زیادی نیست که کتابداری وارد ایران شده است. دانشآموختگان این رشته خدمات عمومی و خدمات فنی ارایه میکنند. بسیاری از مردم نمیدانند خدمات فنی این رشته چیست. چرا مردم از پزشکی دید خوبی دارند، اما نسبت به کتابداری دید خوبی ندارند؟ چون مردم فقط خدماتی مثل امانت دادن کتاب را میبینند که یک دیپلم هم میتواند انجام دهد. درصورتیکه رشته کتابداری مهارتهای بیشتری دارد که یک کتابدار و دانشآموخته این رشته انجام نمیدهد.
مردم چیزی را که میبینند، قضاوت میکنند
عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان ادامه داد: مردم چیزی را که میبینند، قضاوت میکنند و طبیعی است که قضاوت مردم اینگونه باشد. گلایه کتابداران از نگاه منفی مردم به این رشته در واقع به عملکرد ما برمیگردد، عملکرد دانشآموختگان و اساتید بهترین تبلیغ برای رشته است.
اخلاق حرفهای پایه موفقیت رشتهها
منصوری با بیان اینکه در کارآموزی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی فقط بر سازماندهی اطلاعات تأکید میشود، خاطرنشان کرد: اخلاق حرفهای پایه یک رشته است که میتواند آن رشته را موفق کند یا نکند و باید به آن توجه شود. در اخلاق حرفهای یک کتابدار علاوه بر کتابهای درخواستی، کتابهای مرتبط دیگری را به مخاطب پیشنهاد میدهد و توضیح میدهد، مثلاً فلان کتاب تاریخش گذشته یا مطالب را کلی بیان کرده و کتابهای بهتری به او پیشنهاد کند. بنابراین قضاوت شخص نسبت به کتابدار و این رشته تکامل مییابد و اهمیت و تأثیرگذاری حرفه کتابداری برای جامعه روشن میشود.
منصوری با بیان اینکه این تغییر نام تغییر مثبتی است، زیرا امیدی در دانشجویان ایجاد کرد تا با علاقه بیشتری وارد این رشته شوند، تصریح کرد: باید برنامهریزی دقیقتر صورت گیرد و فعالیتهای انجام شده ارزیابی شود تا کاستی و نقصها شناسایی و برطرف شود. اگر نیاز است نام رشته تغییر کند درسهایی حذف یا اضافه شود اما این فرایند زمان میبرد و حداقل باید دوره چهارساله طی شود تا نتایج حاصل از تغییرات در جامعه دیده شود.
اهداف رشته علم اطلاعات و دانش شناسی
منصوری با بیان اینکه اهداف مشخص، مدون و منسجمی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی تعریف نشده ومشخص نیست دانشجویان به کجا میخواهند برسد، تصریح کرد: ابتدا باید مشخص شود این رشته در وضعیت جدید میخواهد چه کند. از زمانی که نام علم اطلاعات و دانش شناسی انتخاب شد؛ سه بار طرح درسها تغییر کرده و این نشان میدهد کسانی که این نام را انتخاب کردند از ابتدا اهداف منسجمی را در نظر نداشتند.
منصوری در خصوص تغییرات به وجود آمده در رشته کتابداری تأکید کرد: تغییرات در کل خوب است، اما اگر قبل از این تغییرات کلی، امور جزئی و پایهای هم بررسی میشد نتیجه بهتری میگرفتیم. به نظر میرسد این تغییرات فقط پاسخ مثبت به تقاضای تغییر نام رشته از سوی حجم وسیعی از کتابداران بود. اما آیا تغییر نام، ماهیت کتابخانهها را تغییر داده و کتابداران ایران را برای حضور در مکانها و پستهای دیگر به غیر از کتابخانه آمادهتر کرده است؟
فعالیت در صنعت برای رشته کتابداری
وی با بیان اینکه اشاعه اطلاعات، مشاوره اطلاعات، خدمات به صنایع و کاربران کتابخانه از وظایف دانشآموختگان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است، توضیح داد: اگر دانشجویان کتابداری پروانههای ثبت اختراع که مربوط به صنعت است را بشناسند، تحلیل کنند و نتایج دقیق را در اختیار صنعت بگذارند میتوانند وضعیت محصول یا فناوری که صنعت میخواهد تولید کند را تشریح کنند که موفق خواهد بود یا نه. این مهارت در گرایش علمسنجی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی آموزش داده میشود.
کتابدار با خود آرامش به خانه میبرد
کتابداران سطح شهر منحصراً فارغالتحصیلان کتابداری نیستند و فارغالتحصیلان رشتههای دیگری مثل روانشناسی به عنوان کتابدار در کتابخانهها کار میکنند. همچنین برخلاف تصور عامه از شغل خود رضایت داشتند و از اینکه چنین شغلی را انتخاب کرده بودند، پشیمان نبودند.
ریحانه عزیزی- کتابدار- با بیان اینکه میزان درآمد کتابداری برای یک خانم خوب است، گفت: از شغل خود راضی هستم. درآمد این شغل نسبت به مشاغل دیگر با توجه به کار سبکی که نیاز است انجام داده شود، بیشتر است.
وی با اشاره به دشواری شغل معلمی و مقایسه آن با کتابداری افزود: یک معلم بعد از کار سخت و سرو کله زدن با دانش آموزان وقتی به خانه میرود تشویش و خستگی به خانه میبرد، اما کتابدار در مکانی آرام کار میکند و این آرامش به او منتقل میشود. منم بعد از ساعات کاری با خود آرامش به خانه میبرم.
این کتابدار در پاسخ به نگاه منفی مردم نسبت به این رشته تصریح کرد: اگر به حرف مردم توجه کنی نمیتوانی زندگی کنی. این رشته پتانسیلهای زیادی دارد و چیزی برای خجالت وجود ندارد.
به گزارش ایسنا؛ ورود رشتههای جدید و بازبینی رشتههای قدیمی از مهمترین کارهایی است که وزارت علوم بر آنها تأکید دارد اما نیاز است تا همراه با این رشتهها سایر دستگاهها نیز همراه با این وزارتخانه پیش بروند. این امر از یکسو موجب تغییر نگاه جامعه به رشتههای قدیمی میشود و از سوی دیگر جمعیتی از داوطلبان جویای کار را از رفتن به سمت رشتههایی که در آنها خطر اشباع شدن وجود دارد، بازمیدارد.